Ik heb er zelf jarenlang mee geworsteld en ook mijn cliënten stoeien ermee: grenzen aangeven. Innerlijke grenzen gaan simpelweg over voelen wat je wel of niet wilt (of kunt) en daar trouw naar leven. Het andere aspect ervan is: ze communiceren wanneer anderen iets van je vragen.
Negeer je deze persoonlijke richtlijnen van jezelf steeds weer, dan word je een speelbal van de behoeften van anderen. Je leeft dan tegen jezelf in, en vaak merk je na een tijd frustratie. Je loopt vast en dat is zowel onbevredigend als uitputtend.
Hoe begin je met grenzen aangeven?
Hoe kom je hieruit los? Door dit te doen: ontwikkel de vaardigheid om te communiceren over je grenzen. Maar om dat te kunnen, moet er eerst iets anders gebeuren. Namelijk in beeld krijgen waar jouw innerlijke grenzen liggen. Want die bedenk je niet, die zijn er. In dit blogartikel leg ik je er meer over uit.
Een voorbeeld uit mijn eigen leven is dat ik graag de bejaarde dames uit mijn kerk bezoek. Het past bij mijn innerlijke voorkeur. Ik hou van het luisteren naar hun verhalen en het stellen van verdiepende vragen zodat het contact opbloeit. Ze vinden het fijn dat ik kom. Maar ik weet en voel dat ik geen doener ben. De klusjes in het leven van deze dames ga ik niet doen. Daar ligt mijn innerlijke grens, een aanwijzing in mezelf die ik honoreer. Zo heb ik op de lange termijn de energie en enthousiasme om dit te blijven doen. Voel je de begrenzing?
Hoe weet je waar je eigen grenzen liggen?
Om te weten waar jouw grens ligt, moet je gaan voelen en dat gevoel serieus nemen. Daar is tijd en rust voor nodig. Let op: een belangrijke dwarsbomer is je ratio. Die is heus zinvol, maar hij is ook dominant en komt met eindeloze redenaties. Dat is niet helpend en trekt je weg bij het voelen van je innerlijke grens. Leg die dus maar even in een mandje op een denkbeeldige plank.
Stel, er wordt je gevraagd om in een commissie plaats te nemen. Bedenk zelf maar even wat voor een. Een goed moment om wat verkennend grenzen werk te doen!
Tip 1: Ga zitten met een kopje thee. Zet je voeten op de grond. Leg je handen in je schoot en haal een paar keer bewust en rustig adem. Bedenk: ik ga nu voelen. Komt er een redenering op, geeft niks, maar leg hem weg in het mandje. Maak ruimte voor voelen, helemaal los van de ratio.
Tip 2: Stel jezelf de vraag: word ik hier blij van?
Hoe voel ik mezelf als ik denk aan dit commissiewerk? Voel ik me energiek, rustig, nieuwsgierig worden. Of eerder zwaar, huilerig of gefrustreerd? (De redenering ‘iemand moet het doen’ is nu even niet aan de orde (mandje!). Ga terug naar: wat voel ikzelf erover? Neem hiervoor de tijd en neem je waarneming serieus.
Tip 3: Richt je aandacht op je lichaam. Leg je hand op je hart of rustig op je buik. Scan door je lijf als met een zaklamp: wat ervaar ik als ik denk aan het werk voor deze commissie?
Voel ik blije bubbels in mijn buik, rek ik me uit, opent mijn hart zich, voel ik een lach om mijn mond? Of begin ik te gapen, krijg ik rode vlekken, voel ik een zwaarte op mijn schouders, beginnen mijn darmen te rommelen, stokt mijn ademhaling?
Als het goed is, ben je er nu wel uit. Je hebt tijd en aandacht gegeven aan het ontdekken van wat je wil. Draag dat eens een paar dagen met je mee. Zo raak je vertrouwd met je eigenheid. Je ratio mag er later best bij komen maar alleen in de juiste proportie: jij zit aan het stuur.
Er was een tijd in mijn leven waarin ik me in allerlei bochten wrong bij keuzes die ik dacht te moeten maken. Zo begon ik bij een baan waarvan mijn buik van tevoren al zei: dit vind ik geen fijne plek. Mijn ratio wist me toch te overtuigen. Ik ging er werken en kwam uitgeput thuis. Steeds weer. Maar ik durfde het niet aan te geven of weg te gaan.
Pas jaren later leerde ik door therapie en mijn opleidingen te vertrouwen op mijn buikgevoel. En ik leerde taal te ontwikkelen om te begrenzen: Dank voor dit aanbod, maar mijn voorkeur gaat uit naar ander werk.
Loskomen
Als mensen zeggen ‘ik loop vast’, dan is een onderdeel daarvan bijna altijd dat ze niet goed hebben leren begrenzen. Ontwikkel die tool en je kunt met respect en kracht sturen, zowel in je keuzes als in je communicatie erover.
In mijn praktijk spoorzoeken mensen waar hun innerlijke grenzen liggen, een ontdekkingsreis. Daarna gaan we samen oefenen. Dat is regelmatig hilarisch, we lachen veel, maken er toneelstukjes van met heuse verhaallijnen. Ondertussen groeit de vaardigheid. Mooi om het te zien gebeuren.
Als het maar goed voelt?
Mag je dan alles laten bepalen door of iets goed voelt? Ja en nee. Ik leg het je uit. Maar eerst een voorbeeld over dit dilemma uit mijn eigen tijd bij De Roos.
Het was warm in de klas en ik probeerde het te begrijpen. De les ging over grenzen, de docent legde het goed uit. Toch kon ik mijn hoofd er niet omheen krijgen. ‘Ik kan toch niet zomaar mijn rugzak pakken, op wereldreis gaan en mijn jonge gezin achterlaten, omdat ik voel dat ik ruimte nodig heb?’ vroeg ik. ’Hoe kan ik dan trouw zijn aan mijn grenzen én aan mijn gezin?’
Ze zei: ‘Natuurlijk heb je verantwoordelijkheid voor de dingen die zijn voortgekomen uit de keuzes die je hebt gemaakt. Maar zoek binnen dat kader naar: wat kan er wel? Waarin kan ik wel ruimte maken voor mezelf?’ Voor mij was het een eye-opener en een nieuw begin. Een tijd lang ging ik wekelijks in mijn eentje naar de film, heerlijk. En af en toe een dag (of twee) naar een stad, met de trein. Ik voelde de gezonde balans terugkeren. Dat bleek ook te kunnen zonder naar Vietnam af te reizen.
Je innerlijke grenzen bewaken betekent dus niet dat je waarden er niet meer toe doen, dat respect geen uitgangspunt meer is of dat je niet de verantwoordelijkheid hoeft te dragen voor je keuzes. Het is geen alibi voor puur op jezelf gericht zijn. Hoe combineer je deze verschillende dynamieken dan?
Je kunt deze dynamieken – grenzen, waarden, respect en verantwoordelijkheid – zien als de vier zijden van een vierkant. Iedere zijde is even belangrijk en even lang, zo houden ze samen de vorm in balans. Als de ene zijde veel langer (belangrijker) of korter (ondergeschikt) wordt dan de andere, wordt de figuur uit verhouding getrokken. Dan is er iets om te onderzoeken.
Grenzen en waarden
Stel dat je steeds over je grenzen moet gaan door een van je waarden, dan raakt het vierkant-figuur uit verhouding. Mooi, een signaal om te onderzoeken!
Een ooit aangenomen (of overgenomen) waarde zou kunnen zijn: ‘Mijn huis moet altijd open staan voor anderen’. Maar je merkt ook aan jezelf: ik word er onrustig en gestrest van, het idee ervan maakt me huilerig. Dan is het heilzaam deze waarde eens te heroverwegen: Heb ik deze waarde misschien erg groot gemaakt? Is het wel een waarde, of eerder een overtuiging? Van wie moet dat dan eigenlijk? Wat vind ik zelf? Wat past bij mij? En als de waarde of overtuiging wel overeind blijft, hoe geef ik er vorm aan terwijl ik respectvol met mijn eigen grenzen om ga?
Werk in uitvoering
Grenzenwerk is een blijvend, zich ontwikkelend proces. Het is vaak spannend om er stappen in te zetten, dus kleine stapjes zijn grote stapjes op dit vlak. Maar tegelijk; hoe verder je komt, hoe meer je de vrijheid ervan zal ervaren.
Ik ben Nelleke Petit en heb sinds 2018 een praktijk in psychosociale therapie. Mijn opleiding heb ik genoten bij De Roos Opleidingen, waar ik veel heb geleerd van wat ik nog dagelijks gebruik en toepas in mijn werk.
In mijn twintiger jaren heb ik zelf lang op de stoel van de cliënt gezeten. Zo ken ik de praktijkkamer vanuit verschillende perspectieven.
www.petit-therapie.nl
